'' Ti thue se jeton, por rrehesh. Ti je shlye prej nurmit të
të gjallve qyshse je ndy në kët dugajë mbushe me mall. Ky asht vorri i yt. E sa
për Shqipni, po të siguroj un se ka me qindrue.Prandaj mos ban merak se edhe
flamujt kanë me t'u shitë krejt. Por rueje, shpirtin tand mos t'ia shitish
dreqit.''
Dëshmite më të vërteta, të gjalla, të shkruara me elegance
dhe thjeshtësi mbi qytetin e Shkodrës, për rreth viteve '29-'35, mbajnë firmën
e të mirënjohurit Ernest Koliqi. Krijimtaria e tij e vecantë, guximi për të
prekur temat më aktuale me vërtetësinë lebetitëse, dashuria për qytetin e tij, për
atdheun dhe mbretëria e madhe e kujtimeve të krijuara ndër vite pasqyrohet
mjeshtërisht në librin me tregime ''Tregtar flamujsh''. Koliqi nëpërmjet
tregimeve, të cilat mbajnë autorësinë e tij sjell realitetin e shqiptarëve që
jetonin në folenë e tyre dhe atyre që fati deshi të migronin larg.
Temat kryesore që preken në tregimet e tij është besnikëria
ndaj atdheut, dashuria dhe devotshmëria; vlerat e mëdha intelektuale dhe njerëzore,
të cilat përvetësoheshin në perëndim për t'u mishëruar në vendin tonë; evokimi
i kujtimeve të dashurisë, shpjegimi i psikologjisë së fëmijës, lëvrimi i natyrës
njerëzore dhe përballja mes mishit dhe shpirtit.
Në këtë vepër, e cila pëmbledh 16 tregime të jashtëzakonshme
vihen re elemente biografike të vetë autorit, i cili e personifikon vetveten me
personazhin Hilush Vilza. Kjo vepër hasi dritën e botimit për herë të parë në
Itali, pas largimit të autorit nga atdheu për arsye të persekutimi politik. Në
vitet kur është shkruar vepra shumica e krijimeve nga autorët e atëhershëm shqiptar vijnë në formën e poezisë dhe prozës. Kjo vepër
bëri një hap drejt modernizimit të letërsisë shqipe.
''Tregtar flamujsh'' është një pasqyrë e qartë e mendësisë
shkodrane të atyre viteve dhe është një përshkrim pa dorashka, i pastër e real
edhe pse duket qartë dashuria e autorit për qytetin e tij.
Ndër rreshtat e këtyre tregimeve përcillet qartë ndjenja e
atdhedashurisë, e idealit kombëtar dhe mëdyshjet jo të rralla të elementëve të
ndryshëm të shoqërisë, të cilët herë pas here vendosnin interesin personal para
atij kombëtar. Kjo e revoltonte Koliqin, dredhia dhe hipokrizia me të cilin nuk
mund të bënin kurrë kompromise.
Përvec atmosferës atdhetare, Koliqi i kushton hapësire të
vecantë në veprën e tij idealizimit dhe adhurimit të elementëve të vecantë përgjatë
fëmijërisë, të cilët lënë gjurmë gjatë gjithë jetës së njeriut dhe theksohen nëpërmjet
mallit, largësisë dhe kujtimeve. Pikërisht këtë e gjejmë të mishëruar në tregimin
e mrekullueshem ''Kumbulla përtej murit'', ku Koliqi me një mjeshtëri letrare
dhe artistike në rrëfimin e tij përfshin të pestë shqisat duke ndërthurur me
elegancë aromat e luleve në kopsht, shijet e frutave në oborr, shikimet
vjedhurazi të bukuroshes përtej murit, zërat e vegjëlisë, te cilat ushtojnë në
veshët e tij dhe prekjet magjiplota të plotësimit të ëndrrës së tij.
Një modernist si Koliqi sulmon dhe përcmon mentalitetin që
gjen në qytetin e tij, marrëdhëniet shoqërore që pengojnë në zhvillimin e mëtejshëm
të vendit të tij dhe le të kuptojmë edhe një herë se në aspektin psikologjik dhe
filozofik idetë frojdiane janë një e vërtetë e pashmangshme për secilin nga ne.
Kjo është një vepër për të mos u humbur. Nëse akoma nuk e ke
lexuar, nxito ta bësh tëndin këtë libër, të kaplosh dijet e vyera që merr prej
tij dhe nëse e ke lexuar dhe më parë, riktheju. Pas cdo rileximi, në këtë vepër
zbulon gjëra të reja për veten dhe jo vetëm.
#rrembelibrin ''Tregtar flamujsh'',
©RE
Comments
Post a Comment