“ Gurët e vetmisë” libri që bën shpirtin të qaj e qesh

Teksa mendoja si t’i rikthehesha fletës së bardhë të hapësirës sime të ngrohtë, pas një mungesë të gjatë e qindra justifikimesh se nuk ishte ende koha të rinisja artikujt e mi të perjavshem plot e përplot me libra, vendosa t’i hedh nje sy atyre të sugjeruar, që janë mbeshtjellë në krahët e “Një tufë rrezesh nëpër RE”. Mes dhjetra titujsh, vura re se mungonte njëri për të cilin kam folur jashtëzakonisht shumë dhe e kam lexuar dy- tri mot të shkuar.
Nuk do kishte kthim më të mirë përveçse me “Gurët e vetmisë”, ndër librat më magjepsës së letërsisë bashkëkohore shqipe. Qysh në fjalitë e para, mbaj mend se ky libër me veshi me një mantel të mrekullueshëm kujtimesh prej energjisë së bukur toske që percjell, gjuhës arkaike të kulluar, pastërtisë së traditave e zakoneve e një humori të hollë e delikat. Diku këtu e diku aty më kujtoheshin fjalë, të cilat tingëllonin shpesh në veshin tim përgjatë rritjes sime në një familje prej toskerisë së poshtme, ndaj mos më gjykoni nëse dalloni në këtë përshtypje nota të shumta mjalti e dashurie.
“Gurët e vetmisë” është një libër dedikuar një plage të pambyllur kurrë si Çameria e kronika, kujtimet dhe shprehja e mallit për atë tokë në këtë roman është aq e gjallë, e bukur, e paqtë dhe e admirueshme sa gjithçka teksa e lexon të bën të mendosh pse jemi ende kështu, pa një zgjidhje e pa -çuar në vend amanetin e të parëve tanë.
Megjithatë, “Gurët e vetmisë” nuk është plotësisht një roman historik që përcjell fakte tronditëse duke ndezur urrejtje, përkundrazi. Përshkruar me elegancë, në çdo fjali të tij mund të provosh të gjitha shqisat. Sytë shohin bukuritë e asaj toke, shtëpitë e pastra që llamburisin, vajzat punëtore e duararta; hunda ndjen aromen e agrumeve; me shijen të bëhet sikur provon gatimet e vjetra tradicionale; dëgjimi has gurgullimën e lumit teksa perplaset me furi nder gure, tingujt e bukur të këngëve çame e prekja duket se shtrëngon fort dheun e tokes se munguar.
Nektari i këtij rrëfimi, i cili dhimbjen e përcjell me paqe e dashurinë me shumë pasion është gjuha e përdorur e paraqitja mjaft e bukur e traditave. Mendoj se perveçse i këndshëm për t’u lexuar dhe faktit që mban nën kopertinë një peshë të madhe siç është plaga e Çamerisë, ende e pashëruar, gjithashtu ky libër të prezanton me jeten e rreth një shekulli më parë me lehtesinë e të kthyerit pas në kohë dhe familjaritetin e rrefimit që dëgjohet shpesh në familjet tona: me humor, shumë mall e ngrohtësi.
Vetë titulli i romanit “Gurët e vetmisë” duket sikur flet pikërisht për rezistencën që pati ajo pjesë e popullisë, që pas masakrash, zvarritjesh e vuajtjesh qëndroi gjithnjë e fortë. Për të mos dashur ta politizoj përshtypjen time mbi romanin, mbase “vetmia” lidhet pikërisht me faktin se ende kjo çeshtje peshon dhimbje të parikuperuar në zemrat tona.
Teksa rrëfehet jeta e secilit prej personazheve të librit, të cilet jo rrallë herë ndihen si ndonjë nënoke e familjes a ndonjë papu i afërt, ndjen se ky libër është nje nga ato thesaret e bukur që do prezantojnë brezin e ri me një tjetër këndvështrim mbi historinë e Çamerisë, pra bazuar në rrëfime të përzemërta të gjyshërve dhe me shpirtin tek traditat e doket.
Në përfundim dua të rendis disa arsye pse ky libër duhet të jetë ndër ata që duhet të zgjidhni të lexoni këtë verë: së pari, nëse jeni lodhur duke dëgjuar sesi gjuha shqipe po vritet çdo ditë me mënyrën e keqe të përdorimit, shkurtimet, huazimet dhe mangësitë ne leksik, ju pohoj me bindje se ky është rasti kur një libër të pasuron me një arsenal fjalësh të reja; së dyti, ky është nga ata librat që historia të rrëmben prej natyralitetit, familjaritetit dhe thjeshtësisë me të cilën është shkruar; së treti, “Gurët e vetmisë” është një libër që zgjon ndërgjegjen kombëtare mbi paqëti, pa bujë e zarare, për të kuptuar kush jemi e nga vijmë e për ta zbutur gjithçka me balsamin e humorit të Tom Kukës. Apo mos ndoshta tanimë është tepër vonë për ta thërritur ende Enkel Demin me pseudonimin e tij artisitik?
Ju ftoj në leximin e “Gurët e vetmisë”!
Rilexohemi shpejt,

©RE

*Ky artikull nuk lejohet të ribotohet pa lejen e autores. 

Kontaktoni: njetuferrezeshneperre@gmail.com